فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی تاثیر عمیقی بر شبه قاره هند داشته و در دوره حکومت مغل‌ها، فارسی به عنوان زبان درباری در این منطقه شناخته می‌شد. این تاثیر به وضوح در فرهنگ و ادبیات پاکستان نیز قابل مشاهده است. شاعرانی همچون علامه اقبال لاهوری اشعار متعددی به زبان فارسی سروده‌اند و بسیاری دیگر از شاعران نیز از ادبیات فارسی الهام گرفته‌اند. از میان شاعران محلی که به شدت تحت تأثیر شعر و دیدگاه رومی قرار گرفته‌اند، می‌توان به میا محمد بخش، وارث شاه، بله شاه و سلطان باهو شاعر پنچابی زبان، خوشحال خان ختک و رحمان بابا شاعران پشتو زبان، شاه عبدالطیف بھتای شاعر سندی و به ویژه شاعر ملی پاکستان، محمد اقبال شاعر زبان اردو و فارسی اشاره کرد.

این آثار نه تنها غنای ادبیات فارسی را نشان می‌دهند، بلکه نشان‌دهنده تلاش‌های مترجمان در انتقال این فرهنگ غنی به زبان اردو نیز هستند. این کوشش‌ها به غنای ادبیات اردو افزوده و ارتباط فرهنگی میان ایران و پاکستان را تقویت کرده است. در پاکستان، در بسیاری از مناطق، شعرها و داستان‌های مولانا جلال‌الدین رومی بخشی از برنامه درسی مدارس ابتدایی هستند. مثنوی او به زبان اردو، که زبان ملی است، و همچنین به زبان‌های منطقه‌ای مانند پشتو، پنجابی و سندی ترجمه شده است. [۱]

1. ترجمه و نشر ادبیات فارسی

• کتاب بوف کور نوشته صادق هدایت در سال ۲۰۱۲ توسط اجمل کمال  ترجمه شد. [۲]
• مجموعه اشعار قیصر امین پور با عنوان «شکسته آرزوئیں» در سال ۲۰۲۴ به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به چاپ رسید. این اثر توسط استادان پیشکسوت زبان فارسی دکتر مهر نور محمد خان و دکتر مظفر علی کشمیری ترجمه شد.
• کتاب «داستان های  منتخب شاهنامه» توسط سید ذیشان الحسن در سال ۲۰۲۴ ترجمه گردید. این کتاب گزیده‌ای از داستان‌های شاهنامه فردوسی است که برای نخستین بار به زبان اردو برگردانده شده است. [۳]
• مجموعه داستان های فارسی با عنوان «فارسی کهانیاں ۱»، این اثر توسط نیئر حسین در سال ۲۰۰۲ ترجمه شد. این کتاب شامل داستان های برگزیده و منتخب از نویسندگان مشهور ایرانی می باشد. که این نویسندگان شامل ابراهیم گلستان، بزرگ علوی، جلال آل احمد، نادر ایراهیمی، محمود دولت آبادی، منیر روانی پور، هوشنگ گلشیری، غلام حسین نظری و اسماعیل فصیحی می باشد. [۴]
• جلد دوم این کتاب با عنوان «فارسی کهانیاں ۲» توسط اجمل کمال در سال ۲۰۱۳ ترجمه شد. [۵]
• جلد سوم این کتاب با عنوان «فارسی کهانیاں ۳» توسط اجمل کمال در سال ۲۰۱۳ ترجمه شد. [۶]
• کتاب مثنوی معنوی مولانا جلال الدین رومی جلد اول و دوم [۷] در سال ۱۹۷۴ و جلد پنجم [۸] آن در سال ۱۹۷۸ وسط قاضی سجاد حسین ترجمه شد. کتاب مثنوی معنوی توسط مولوی شاه محمد اشرف علی صاحب تهانوی نیز به زبان اردو ترجمه شده است.
• داستان های منتخب شاهنامه در سال ۲۰۲۴ توسط سید ذیشان الحسن ترجمه شد.
• کتاب حکایات بوستان سعدی توسط نظر زیدی به زبان اردو ترجمه شده است. [۹]
• کتاب دیوان حافظ تحت عنوان لسان الغیب توسط میر ولی الله ترجمه شد. [۱۰]

1. آثار تالیف شده درباره ایران

• ایران و پاکستان: داستان یک رابطه فرهنگی در طول تاریخ(۱۹۷۱) نوشته شده توسط احمد نبی خان [۱۱]
• قدرت نرم ایران در پاکستان و افغانستان نوشته شده توسط زاهد شاهد احمد و علی اکبر (۲۰۲۳) [۱۲]
• زندگی در حاشیه: چالش ها و چشم اندازهای روابط پاکستان و ایران نوشته شده توسط رضا علی خان (۲۰۲۰) [۱۳]
• چشم انداز تاریخی روابظ ایران و پاکستان نوشته شده توسط مجاهد الحسن (۲۰۰۴) [۱۴]

1. فرهنگ ها و اصلاحنامه ها

• فیروز اللغات فارسی به اردو که مشتمل بر ۵۰۰۰۰ کلمه می باشد. این فرهنگ نامه توسط مقبول بیگ بدخشانی تهیه و تنظیم گردیده است که در سال ۲۰۰۴ به چاپ رسیده است. [۱۵]
• فیروز اللغات اردو و جامع فرهنگ نامه فارسی به اردو که ۱۲۵۰۰۰ کلمات، اصطلاحات علمی، ادبی و فنی و حتی ضرب المثل را در بر می گیرد. چاپ جدید این فرهنگ نامه توسط الحاج مولوی فیروزالدین تنظیم گردیده است. [۱۶]
• فرهنگ لغت فارسی مدرن (فارسی-اردو-انگلیسی) نوشته پروفسور رازی یک اثر مرجع ارزشمند است که به‌عنوان یک فرهنگ لغت سه‌زبانه عمل می‌کند و فهم واژگان فارسی را به زبان‌های اردو و انگلیسی تسهیل می‌کند. [۱۷] این فرهنگ لغت حدود بیست هزار واژه، اصطلاح، عبارات و اصطلاحات علمی و فنی جدید را با توضیحات و نمونه‌های مفید در خود دارد.
• فرهنگ لغت اردو به فارسی در سال ۱۹۵۹ توسط سید نذر حسن تنظیم شده است. [۱۸]
• فرهنگ اردو به فارسی در سال ۱۹۹۱ توسط سید باحیدر شهریار نقوی تنظیم گردیده است.
• فرهنگ جامع سه زبانه فارسی به اردو ـ انگلیسی با همکاری مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان و بنیاد ملی کتاب پاکستان منتشر شد. این فرهنگ ننامه توسط دکتر سید علی رضا نقوی تنظیم گردیده است. [۱۹]

منابع: